Zašto je psihološka podrška pre operacije važna?
Hirurške intervencije često izazivaju različite emocionalne reakcije, uključujući anksioznost, strah i nesigurnost.
Preoperativna psihološka priprema igra ključnu ulogu u smanjenju stresa i poboljšanju ishoda operacije.
Ovaj proces pomaže pacijentima da se mentalno pripreme za operaciju, povećava nivo saradnje sa medicinskim timom i smanjuje postoperativne komplikacije.
Psihološka podrška u pripremi za hirurške intervencije nije samo pomoć u smanjenju stresa, već ima ključan uticaj na celokupno iskustvo pacijenta i uspeh operativnog zahvata.
Operacije, bez obzira na složenost, predstavljaju veliki fizički i emocionalni izazov za svakog pojedinca, a emocionalna priprema može biti jednako važna kao i fizička.
- CILJEVI PREOPERATIVNE PSIHOLOŠKE PRIPREME
- STRAH OD ANESTEZIJE I ANESTEZIOLOGA
- STRAH OD BELOG MANTILA
- “ŠTA AKO” PITANJA
- STRAH OD GUBITKA KONTROLE
- DUGOROČNA PSIHOLOŠKA PODRŠKA
Ciljevi predoperativne psihološke pripreme
1. Smanjenje anksioznosti i stresa: Anksioznost pred operaciju može negativno uticati na fizičko i emocionalno stanje pacijenta. Kroz razgovore sa psihologom ili terapeutom, pacijent može naučiti tehnike za relaksaciju i kontrolu stresa, kao što su duboko disanje, meditacija i vizualizacija pozitivnog ishoda.
2. Razjašnjenje očekivanja: Mnoge brige pacijenata potiču od nepoznatog. Pružanjem informacija o proceduri, postoperativnom oporavku i mogućim ishodima, pacijenti se osećaju sigurnije i bolje pripremljeno za operaciju.
3. Razvoj strategija za postoperativno suočavanje: Postoperativni oporavak može biti fizički i/ ili emocionalno izazovan. Psihološka priprema može pomoći pacijentima da razviju strategije suočavanja s bolom, ograničenom pokretljivošću i eventualnim promenama u svakodnevnom životu.
4. Podrška pacijentu i porodici: Ne samo pacijent, već i članovi porodice mogu biti pod stresom zbog operacije. Uključivanje porodice u proces može pomoći u pružanju dodatne emocionalne podrške i smanjenju njihovog straha i brige.
Strah od anestezije i anesteziologa
Strah od anestezije je čest među pacijentima pred operaciju, često zbog nepoznavanja procesa i uloge anesteziologa.
Anestezija je medicinski postupak koji omogućava bezbolne hirurške intervencije. Postoje tri glavna tipa: lokalna, regionalna i opšta anestezija.
Opšta anestezija: Pacijent je potpuno nesvestan, disanje se održava pomoću aparata. Koristi se kod velikih i složenih operacija, pod potpunom kontrolom anesteziologa.
Regionalna anestezija: Deluje na određeni deo tela blokiranjem nerava, često kod operacija na udovima. Pacijent je budan, ali može dobiti sedative za dodatnu udobnost.
Lokalna anestezija: Daje se direktno na mesto zahvata, poput gela ili injekcije. Koristi se za manje intervencije, kao što su šavovi ili manji hirurški zahvati.
Pacijenti se najčešće plaše da se neće probuditi iz anestezije, da će osetiti bol tokom operacije ili doživeti komplikacije. Međutim, moderne anesteziološke tehnike su izuzetno sigurne, a rizici minimalni.
Kako se nositi sa strahom:
- Edukacija: Upoznavanje sa postupkom anestezije i sigurnosnim procedurama.
- Razgovor sa anesteziologom: Postavljanje pitanja i dobijanje jasnih informacija.
- Psihološka podrška: Razgovor sa stručnjakom može pomoći u prevazilaženju straha.
- Podrška bližnjih: Razgovor sa porodicom i prijateljima o strahovima.
Važno je znati da je strah od anestezije normalna reakcija, ali se uz pravilnu pripremu može značajno umanjiti.
Strah od belog mantila
Strah od belog mantila, poznat kao medicinska anksioznost ili “sindrom belog mantila”, odnosi se na osećaj intenzivne nelagode, anksioznosti, ili straha koji se javlja kod pacijenata pri susretu sa zdravstvenim radnicima u bolnicama i ordinacijama.
Ovaj strah može biti blaga anksioznost kod nekih, dok kod drugih može prouzrokovati ozbiljne fiziološke reakcije, poput povišenog krvnog pritiska, ubrzanog pulsa, pa čak i panike.
Razgovor sa psihologom uz adekvatnu podršku i dobro informisanje, u velikoj meri može pomoći da se ovaj strah prevaziđe.
Uzroci straha od belog mantila mogu biti razni. Neki od njih su:
1. Negativna iskustva iz prošlosti: Pacijenti koji su imali loša iskustva sa medicinskim postupcima, bolnim intervencijama ili lošom komunikacijom sa zdravstvenim osobljem često razvijaju strah prilikom budućih poseta.
2. Strah od nepoznatog: Nepoznati procesi, nejasnoće u vezi sa procedurama ili zdravstvenim stanjima mogu izazvati anksioznost.
3. Strah od bola ili neprijatnosti: Često strah od bola koji prati medicinske postupke, kao što su injekcije, vađenje krvi ili hirurške intervencije, dovodi do toga da pacijenti osećaju anksioznost pri samom susretu sa zdravstvenim radnicima.
4. Strah od dijagnoze: Pacijenti mogu biti anksiozni zbog mogućnosti dobijanja loših vesti ili ozbiljne dijagnoze.
Manifestovanje straha:
1. Fiziološke reakcije: Povišen krvni pritisak, ubrzan rad srca, znojenje, osećaj vrtoglavice ili slabosti. Kod nekih pacijenata može doći i do napada panike.
2. Emocionalni simptomi: Intenzivna anksioznost, osećaj nadolazeće opasnosti, nemir, iritacija ili osećaj bespomoćnosti.
3. Izbegavajuće ponašanje: Pacijenti koji pate od straha od belog mantila mogu izbegavati medicinske posete, odlagati preglede ili potpuno odbijati da idu kod lekara što može ugroziti zdravlje pacijenta.
“Šta ako” pitanja
“Šta ako” pitanja su pitanja koja se odnose na različite ishode i potencijalne komplikacije koje se mogu desiti tokom ili nakon same intervencije i predstavljaju sasvim opravdan strah i osećaj anksioznosti.
Povezana su sa time da je sama hirurška intervencija nešto što je pacijentu nepoznato i neprijatno.
Pacijenti mogu biti zabrinuti za mnoge stvari, poput “Šta ako anestezija ne deluje?”, “Šta ako dođe do prevelikog krvarenja?”, “Šta ako je anestezija prejaka za mene i da li ću se iz nje probuditi?”, “Šta ako se pojavi neželjena reakcija na lek ili anesteziju?”, “Šta ako nešto krene po zlu i da li će stručni tim umeti da reši?” i tako dalje.
Psihološka podrška i razgovor sa psihologom u toku ovakvih pitanja su od velike važnosti za svakog pacijenta i sama podrška i prisustvo u velikoj meri mogu olakšati taj osećaj neprijatnosti koji je izazvan od toliko pitanja bez odgovora.
Nekoliko načina pružanja psihološke podrške i ohrabrivanja pacijenata su aktivno i pažljivo slušanje, zajedničko učestvovanje u razgovoru, normalizacija strahova i svih prisutnih osećanja, podržavajući i empatičan pristup, informisanje i adekvatno davanje odgovora na postavljena pitanja u vezi sa brigom “šta ako”, tehnike opuštanja i relaksacije, osnaživanje i ohrabrivanje pacijenata…
Strah od gubitka kontrole
Strah od gubitka kontrole tokom operacije jedan je od najčešćih strahova koje pacijenti doživljavaju kada se suoče sa hirurškim intervencijama.
Ovaj strah nije samo povezan sa samim zahvatom, već i sa osećajem bespomoćnosti pacijenta i nemogućnosti da utiču na situaciju dok su pod anestezijom ili u rukama medicinskog tima.
Osećaj kontrole je ključan za ljudsku psihološku sigurnost, a kada se naruši, može izazvati intenzivnu anksioznost. Ono što može da pomogne u prevazilaženju tog osećaja izraženog straha jeste pre svega davanje adekvatnih informacija, učešće ili uključivanje u donošenju odluke kada je to moguće, psihološka podrška tokom procesa.
Strah od gubitka kontrole može se javiti zbog neizvesnosti i straha od nepoznatog jer ne može da zna šta ga čeka u operacionoj sali i zbog uvođenja u anesteziju koje podrazumeva stanje bez svesti i kontrole.
Takođe javlja se zbog straha od mogućih komplikacija tokom same intervencije, a i zbog toga što je pacijent tokom intervencije ili operacije zavistan od drugih, pre svega od medicinskog tima tokom same intervencije, a kasnije može biti zavistan od drugih ljudi u svojoj okolini u periodu oporavka.
Negativna iskustva iz prošlosti takođe mogu imati uticaja na to da li će strah biti manje ili više izražen.
Neki od simptoma straha od gubitka kontrole su: intenzivna anksioznost i osećaj napetosti u telu, nervoza, prekomerno razmišljanje (overthinking), ubrzan rad srca i disanja, povećana nepoverljivost prema medicinskom timu, odlaganje odlaska kod lekara…
Dugoročna psihološka podrška
Osim trenutne psihološke podrške pre same intervencije, naši pacijenti dobijaju i dugoročnu psihološku podršku od strane stručnog lica koja je jedan od glavnih koraka ka postoperativnom oporavku.
Kontakt između psihologa i pacijenta ne mora bit prekinut kada se intervencija završi, već je psiholog tu da pruži veliku podršku tokom celog procesa. Mogu se javiti razne emocionalne reakcije i pitanja nakon završene intervencije zbog prirode same intervencije.
Pored vremena koje je potrebno da se pacijent oporavi, potrebno je i praćenje i podrška, kao i neko sa kim može da podeli svoja osećanja, brige, strahove…
